काठमाडौँमा कोभिडलाईनै बिर्साउने गरी डेंगो फैलिएको अवस्था छ : डा.पुन

नुवाकोट । काठमाडौँ उपत्यका यतिबेला डेंगोमय भएकोछ । नेपालमा सन् २०१९ मा फैलिएको डेंगो र २०२० मा फैलिएको कोभिडलाई नै बिर्साउँने गरी डेंगो फैलिएको छ । डेंगोले मानिस फटाफट नमार्ला तर शारीरिक पीडा अत्यधिक भएको पाईएको सरुवारोग अस्पताल टेकूका सरुवारोग विशेषज्ञ डा.शेरबहादुर पुन बताउँनुहुन्छ ।

उहाँ भन्नुहुन्छ- कालो सेतो रंगको (जेब्रा) लामखुट्टेको नियन्त्रण नगरि डेंगोको समस्या समाधान हुँदैन । नेपालमा पहिला बर्षहरुमा दशै तिहार ताका फैलने गरेको डेंगो यसपालि डेढे महिना अघि नै फैलिएको छ । यसले अझै डेढ महिना सम्म समय लिने हुनाले डेंगोले कोभिड भन्दा गम्भीर रुप नलेला भन्न सकिन्न । यसका लागि नेपाल सरकार, आम नागरिकले सरसफाई लगायत लामखुुटेको पहिचान गरी निर्मुल गर्नुको विकल्प नभएको अवस्थामा खासै प्रगति हुन सकेको छैन ।

डेंगो सेरो टाईप फरक हुन गयो र पुन : दोहोरिन गयो भने थप जोखिम हुन सक्छ । काठमाडौँमा मात्र १ हजार भन्दा बढी डेंगाका बिरामी रहेका र कतिपयले अस्पताल नै नआई नजिकैको औषधिपसल, क्लिनिक, निजी असपतालमा गएर उपचार गराएको हुन सक्छ ।

यस्तो अवस्थामा अध्ययन अनुसन्धान हुन सकेको छैन र सरकारले सार्वजनिक गरेको तथ्यांक नेपाल सरकारको मातहतमा रहेका अस्पतालमा उपचार गराउनेहरुको । पहिला तराई क्षेत्रमा मात्र फैलिने गरेको थियो अहिले काठमाडौमै महामारीको रुपमा फैलदैछ । यसको नियन्त्रण गर्न सकिएन भने ठूलो समस्या आउँन सक्छ । डेंगोको समस्यामा धेरै पीडादायी दुखाई हुन्छ । डेंगो नियन्त्रणका लागि सरकार र नागरिक दुबै सजक हुनुपर्छ । डेंगोको आफ्नै लाईफ साईकल छ जस्लाई डेंगो लागेको छ उस्लाई हड्डी नै भाचिएझै दुख्छ ।

पहिला पहिला कोभिडको समस्याको फोन आउँथ्यो अहिले डेंगोले काठमाडौलाई ठूलो संक्रमण गर्यो । काठमाडौको फोहोर व्यवस्थापन गर्न नसक्नुपनि डेंगोरोग बढ्नका लागि स्वर्गनै बन्दै गएको छ । सन् २०१९ को अवस्थामा पुन: डेंगो फैलदै छ । डेंगोको बिषयमा नेपाल सरकारले विशेष ध्यान दिने बेला आईसकेकोछ । पहिला नै तयारी गर्नुपर्ने अवस्था हो अहिले सम्म सरकार गम्भिर हुन नसकेको डा. पुन बताउँनुहुन्छ ।

डेंगो रोग कसरी चिन्ने भन्ने बारेमा डा. पुन भन्नुहुन्छ लगातार ३ देखि ४ दिन अर्थात् एक सातासम्म ज्वरो आउँने र ज्यान असाथ्य दुख्ने भयो भने डेंगोको लक्षण हो भन्ने शंका गरि चिकित्सकको सल्लाह लिई उपचार गर्नु उपयुक्त हुने डा. पुन बताउँनुहुन्छ । सामान्य अवस्थामा ज्वरो आउँदा असाध्य ज्यान दुख्दैन तर डेंगोको ज्वारो आउँदा ज्यान भित्र भित्रै दुख्ने काम छुट्ने गरि ज्वरो आउँने हुन्छ । तर आफूखुशी पेनकिलर, ब्रुफिन जस्ता औषधिहरु खानु हुन्न र सामान्य सिटामल, प्यारासिटामल सम्म खान सकिन्छ । तर चिकित्सकको सल्लाह बेगर आफू खुशी औषधि नखान पनि डा. पुन सल्लाह दिनुहुन्छ ।

नेपालमा पछिल्लो समय काठमाडौमा जनघनत्व बढ्नुका साथै ठूला ठूला उद्योग कलकारखान खुल्ने, गाडिका ग्यारेजहरु बढ्ने, प्लाष्टिकको प्रयोग धेरै हुने कारणले गर्दा लामखुटेले जमेको पानीमा सुरक्षित बास बनाउँने र मासिनलाई टोकी एक व्यक्तिको रगत चुस्ने र पुन: अर्को व्यक्तिलाई टोक्दा डेंगो एक व्यक्तिलाई छ भने अर्कोमा तुरुन्तै सर्ने गर्छ ।

यसको रोकधामको प्रमखु उपाय भनेको लामखुटेको बास नष्ट गर्नु, लामखुट्टेको पहिचान गरि मार्नु र घरमा बस्दा पुरा शरिर ढाक्ने लुगा लगाउँने र सकेसम्म झाडि, पानी जम्ने ठाउँमा नजाने गर्नु उपयुक्त हुने डा. पुन बताउँनुहुन्छ । यसका साथै घरमा दिउसै सुत्दापनि झुल लगाएर सुत्ने गर्नुपर्दछ । लामखुट्टेबाट बच्नका लागि सक्दो घरवरीपरि खाल्डाखुल्डा र पानी जम्ने ठाउँ पुर्नु र निर्मुलीकरण गर्नुपर्ने स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जोड दिएकोछ ।