कांग्रेसभित्र महाधिवेशन र नेतृत्व अन्योलमा

नुवाकोट । नेपाली कांग्रेसभित्र विधान संशोधन, महाधिवेशनको समय, आन्तरिक गुटबन्दी र सत्ता गठबन्धनको बदलिँदो समीकरणले गम्भीर राजनीतिक द्वन्द्व र अनिश्चितताको संकेत दिइरहेको छ ।

पार्टीभित्रको तनाब चुलिँदै जाँदा आगामी निर्वाचनमा यसको गम्भीर प्रभाव पर्ने आँकलन विश्लेषकहरूको गर्न थालेका छन् ।पार्टीका नेता मीनेन्द्र रिजालले महाधिवेशनभन्दा अघि पार्टी विधानलाई दुई चरणमा संशोधन गर्नुपर्ने प्रस्ताव राख्नुभएको छ । पार्टी विधान संशोधनको प्रक्रिया शुरू हुन बाँकी रहँदा उहाँले उठाएको प्रस्तावले विधान संशोधनलाई नै पेचिलो बनाइदिएको छ ।

नेता रिजालले केन्द्रीय समिति बैठकमा विधान संशोधन प्रक्रिया दुई चरणमा लैजान उपयुक्त हुने सुझाव दिनुभएको छ । उहाँले पहिलो चरणमा केवल महाधिवेशन प्रतिनिधिहरूको निर्वाचन गरी सभापति चयन गर्नसमेत माग गर्नुभएको छ । तर, त्यही सभापतिको कार्यकाल भने तत्काल शुरू नहुने र आगामी आमनिर्वाचनपछि मात्र कार्यकाल शुरू हुने व्यवस्था हुनुपर्ने प्रस्ताव गरिएको छ ।

यो प्रस्तावले कांग्रेसको संगठनात्मक संरचना र नेतृत्व हस्तान्तरण प्रक्रियामा नयाँ मोडल ल्याउने संकेत दिए पनि यसमा सहमति बनाउने सम्भावना तत्काल देखिँदैन । विधान मस्यौदा समिति नै गठन नभइसकेकाले यो प्रस्तावको कार्यान्वयन टुंगोमा पुग्न समय लाग्ने प्रस्ट छ ।

महाधिवेशन समयमै हुन्छ त ?

कांग्रेसको १५औं महाधिवेशन २०८३ सालको मंसिरमा गर्नुपर्ने कार्यतालिका छ । तर, विधान संशोधन प्रक्रिया थाली नसक्नु, मस्यौदा समिति गठन नहुनु, आन्तरिक सहमति नबन्नु र संगठनात्मक विवादका कारण महाधिवेशन तोकिएकै समयमा सम्पन्न हुनेमा गम्भीर शंका उत्पन्न भएको छ । यदि, विधान संशोधन ढिलो भयो वा कार्यान्वयनमा विवाद बढ्यो भने महाधिवेशन सर्ने सम्भावना प्रबल देखिन्छ ।

गुटबन्दीको चरम अवस्था

कांग्रेसभित्र ‘शेरबहादुर देउवा समूह’ र ‘शेखर कोइराला समूह’बीचको अन्तरविरोध झनै चर्किएको छ । शेखर समूह हाल सत्ता गठबन्धनको विरोधमा खुलेर उत्रिएको छ । कोइरालाले नेकपा एमाले नेतृत्वको सरकारमा कांग्रेस थप अलमलमा परेर देशैको राजनीतिको बदख्वाइँ गरिरहेको आरोप लगाउँदै आउनुभएको छ ।

यस समूहले अब सरकारको नेतृत्व आफैंले गर्नुपर्ने वा कम्तीमा गठबन्धनबाट बाहिरिनुपर्ने धारणा बनाइरहेको छ । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली नेतृत्वको सरकारमा कांग्रेसको सहभागिता उनीहरूको प्रभाव विस्तारभन्दा बढी सम्झौताका बोझ बन्दै गएको शेखर–समूहको बुझाइ छ ।

देउवा नेतृत्व गठबन्धन टिकाउन चाहन्छ

शेखर समूह गठबन्धन भत्काएर वैकल्पिक मोडल खोज्न चाहन्छ । पार्टीका महामन्त्री गगन थापा र विश्वप्रकाश शर्माले विगत केही समयदेखि संस्थागत सुधार, युवा पुस्ताको नेतृत्व र गठबन्धनको पुनःसमीक्षा गर्नुपर्ने विषयमा सक्रिय आवाज उठाउँदै आएका छन् । गगनले पार्टीभित्र ‘प्रतिस्पर्धी लोकतन्त्र’ बहालीको बहस अघि बढाउनुभएको छ भने विश्वप्रकाशले वैचारिक स्पष्टता र राजनीतिक दृढता नहुनुले कांग्रेस कमजोर भएको टिप्पणी गर्नुभएको छ ।

यी युवा नेताहरू अबको महाधिवेशनमा निर्णायक मोडमा जानसक्ने आँकलन छ । गगन थापा सभापतिको उम्मेदवार हुने सम्भावना बलियो छ, तर उहाँको उम्मेदवारीले पार्टीभित्र अझ गहिरो गुटबन्दी र प्रतिस्पर्धाको अवस्था ल्याउने देखिन्छ ।

आगामी निर्वाचनमा असर

यस्तो गहिरो गुटबन्दी र नेतृत्व अन्योलबीच कांग्रेस चौरासीको आमनिर्वाचनतर्फ जानु परे त्यसले गम्भीर परिणाम निम्त्याउन सक्छ । कांग्रेस सांगठनिक रूपमा कमजोर हुँदै गएको छ भने नीति र दृष्टिकोणमा द्विविधाग्रस्त अवस्थामा रहनु, सत्ता गठबन्धनमा विवादास्पद भूमिका देखिनुले पनि कांग्रेसका लागि आउँदो चुनाव सोचेजस्तो सजिलो भने छैन ।
नेपाली कांग्रेस अहिले स्पष्ट एजेन्डा, सामूहिक नेतृत्व निर्णय र संगठनात्मक स्थायित्वको चरम अभावमा छ ।

कांग्रेसमा महाधिवेशन समयमै हुन्छ कि हुन्न, सभापति परिवर्तन हुन्छ कि देउवा नै दोहोरिन्छन् । सत्ता गठबन्धन टुट्छ कि यथास्थिति रहन्छ भन्ने अन्योलता अझै कायमै छ । अब कांग्रेसको राजनीतिक भाग्य विधान संशोधन, महाधिवेशनको समय, गुटको समझदारी र सरकारप्रतिको रणनीतिमा निर्भर हुनेछ ।

देशको प्रमुख लोकतान्त्रिक शक्ति यति अन्योल र अविश्वासमा छँदा सम्पूर्ण राजनीतिक परिदृश्य नै अस्थिरतातर्फ धकेलिने खतरा देखिएको छ ।