लुतो फाल्ने परम्परा हराउँदै गएको भन्दै पञ्चकन्यामा सामुहिक रुपमा लुतो फालियो (फोटो फिचरसहित)

शालिकराम चालिसे,पन्चकन्या, गाउँ घरमा लुतो फाल्ने प्रचलन हराउँदै गएको भन्दै नुवाकोटको पञ्चकन्या गाउँपालिका वडा नं. ३ देउरालीमा साउन १ गते मंगलबार राती औपचारिक कार्यक्रमको आयोजना गरि सामुहिक लुतो फालिएको छ ।

घरघरमा मात्रै मनाउदै आइएको साउने संक्रान्तिको लुतो फाल्ने परम्परालाई सामुहिक र औपचारिक कार्यक्रम बनाई परम्परा र संकृतिको रक्षाको लागि सामुहिक लुतो फाल्ने कार्यक्रम गरिएको स्थानीय राम थापले विदुर खबरलाई बताए । नुवाकोटमा पछिल्लो समय मौलिक चाडपर्वहरुको अस्तित्व हराउँदै गएको र त्यसतर्फ युवाहरुको आर्कषण बढाउन गाउँलेहरुले सामुहिक रुपमा लुतो फालेको बताएका छन । लुतो फाल्ने परम्परा पछिल्लो समय हराउँदै गएको र परम्पराको रक्षा सामुहिक लुतो फाल्ने कार्यक्रम आयोजना गरिएको सामुहिक लुतो फल्ने कार्यक्रमको व्यवस्थापन र संयोजन गर्नुभएको राम थापाले बताउनुभयो ।

वर्खाभरी हिलो र पानीमा डुबेका कृषहरुलाई यो रातमा विभिन्न औषधि मिसिएको जडीबुटी बालेको आगो तापेर आफुलाई स्वस्थ्य राख्ने प्रयास गरेको केदार थापा बताउछन् । ‘लुतो फाल्नका लागि तयार गरिएको दाउरा र आगोमा पनि विशेष शक्ति हुन्छ, उनी भन्छन्– त्यस बेलामा विभिन्न जडीबुटीहरु बालिएको हुन्छ, जुन छालाका लागि राम्रो हुन्छ ।’

 

परम्परा अनुसार भलायोको अगुल्टोलाई आकासमा टुक्र्याएर लुतो फल्ने दिनका रुपमा मनाइँदैछ । भलायो र कुकुरडाइनो नामको जडिवुटी र वनस्पतिको अगुल्टो बनाई लुतो फाल्ने चलन छ । परम्परालई विश्वास गर्ने हो भने गाउँ छिमेकवाट भूतप्रेत हटाउन पनि यो दिन अगुल्टो टुक्र्याइने गरिएको हो । जानकारहरुकै अनुसार पनि रोपाइँ सकिएर झारपात टिप्न खेतवारीमा पस्दा छाला सम्वन्धी रोग नलागोस् भनेर भलायो टुक्र्याउने चलन छ ।

सोही क्रममा साँझ लुतो, दाद आदि छाला सम्वन्धि रोगबाट मुक्ति पाउन लुतो फाल्ने चलन रहदै आएको छ । असारभर गरिने खेतीपातीका क्रममा हिलोका कारण फैलिन सक्ने छाला सम्वन्धि रोगबाट जोगिन लुतो फाल्ने प्रचलन स्वरुप यो पर्व मनाउन थालिएको हो । प्राचीन प्रचलन अनुसार कागभलायो, कुकुरडाइनो, लुतेझार, पानीसरो, कागती, निबुवा, अम्बा, अनार, नासपाती आदि औषधि र फलफूलको पुजा गरिन्छ । त्यसको साथमा कण्डारक नामक राक्षसको पूजा गरी घरको चारैतिर बलिरहेको अगुल्टो फ्याँक्ने गरिन्छ । लुतो फ्याँक्दा नाङ्लो ठटाउने, शङ्ख फुक्ने, घण्ट बजाउने, ढिकी कुट्ने र एकछिन घरको ढोका बन्द गर्ने चलन छ । तर हिजोआज यि सरदमहरु जुटाउन मुस्किल हुने गरेको यहाँका पाका व्यक्ति मिनबहादुर थापा बताउछन् ।

सामुहिक लुतो फाल्ने कार्यक्रममा नेपाल बार एसोसिएन नुवाकोटका अध्यक्ष देवराज कँडेल, नेपाल पत्रकार महासंघका जिल्ला शाखा नुवाकोटका अध्यक्ष कपिलदेब खनाल तथा स्थानियबासी र संचारकर्मीहरुको उपस्थिति रहेको थियो ।